Kolka u konia
Postępowanie diagnostyczne w schorzeniach kolkowych
Dla każdego, kto ma styczność z koniem, ważnym terminem jest etologia, czyli nauka o zachowaniach zwierząt. Znajduje ona zastosowanie w celach praktycznych, między innymi w tresurze, uczeniu zwierząt, zachowaniach stadnych. Dzięki tej wiedzy człowiek umie odczytać sygnały jakie wysyła zwierzę, gdy jest szczęśliwe i zadowolone, a także chore i zestresowane, przez co w porę możemy mu pomóc. Jednym ze schorzeń widocznie okazywanych przez konie jest kolka.
Kolka (morzysko) to rozpoznanie, a nie choroba. To objaw specyficznych i różniących się od siebie schorzeń w obrębie jamy brzusznej. W momencie obserwacji tego zjawiska, należy dążyć do ustalenia przyczyny tych objawów. Trzeba brać pod uwagę, że prowadzenie niesystematycznego badania może być przyczyną mylnego rozpoznania i nieprawidłowego postępowania leczniczego, jak i nietrafnego rokowania.
Samo stwierdzenie niedrożności jelit badaniem przez prostnicę, z pominięciem dokładnego ustalenia stanu układu krążenia, nie pozwoli na właściwą ocenę stanu ogólnego. Wówczas może doprowadzić do podjęcia niewłaściwego leczenia i zejścia śmiertelnego konia.
Schemat postępowania diagnostycznego powinien składać się z następujących czynności i elementów :
Wywiad
Jest to podstawowa czynność. W procesie diagnostycznym, polega na zebraniu wywiadu chorobowego od właściciela chorego zwierzęcia. Dotyczy charakteru, czasu trwania i rodzaju dolegliwości.
Ocena stopnia natężenia czasu trwania bólów jelitowych
Wyróżnia się następujące stopnie bólów jelitowych:
- Słabe bóle o długich przerwach. Koń grzebie kopytami lub przestępuje z kończyny na kończynę, pokłada się i leży bez ruchu. Tego typu bóle występują w zatkaniu jelita ślepego i okrężnicy wstępującej.
- Średniego stopnia, o silniejszym natężeniu z krótszymi przerwami 10-20 minut. Koń grzebie intensywniej kończynami, pokłada się i częściej wstaje. Tego rodzaju objawy bólowe występują w niedrożnościach jelit cienkich, pierwotnym i wtórnym rozszerzeniu żołądka, zatkaniu okrężnicy zstępującej, początkowej fazie przemieszczeń jelit.
- Bóle o silniejszym stopniu natężenia. Przerwy między objawami są bardzo krótkie lub objawy utrzymują się bez przerwy. Koń pokłada się lub rzuca na ziemię, tarza się intensywnie, w pozycji stojącej grzebie i bije silnie kończynami o ziemię. Tego typu objawy bólowe występują przy ostrym rozszerzeniu żołądka, wzdęciach jelit, niedrożności jelit cienkich, przemieszczeniach i skrętach jelit, tym ostatnim towarzyszy tarzanie się przez grzbiet na drugą stronę. Najczęściej natężenie objawów bólowych jest proporcjonalne do rozległości i stopnia zmian w jelitach, z małymi wyjątkami. Trzeba również pamiętać, że niekiedy przy nieżytowym skurczu jelit występują objawy bólowe o podobnym natężeniu jak w skrętach jelit i przemieszczeniach.
Koń przyjmując pewne pozycje odczuwa prawdopodobnie mniejszy ból, nie należy zwierzęciu przeszkadzać w przyjmowaniu tych postaw. Po zbadaniu, trzeba pozostawić go w spokoju w boksie. Wyjątkiem jest ostre rozszerzenie żołądka i wzdęcie jelit, wówczas nie wolno pozwolić koniowi tarzać się, rzucać na ziemię, może przyspieszyć pęknięcie ściany jelita lub żołądka.
Oglądanie zewnętrznych powłok ciała i widocznych błon śluzowych (również worka mosznowego)
Zwraca się uwagę na worek mosznowy, ciepłotę wewnętrzną skóry, występowanie potów. Największe znaczenie ma jednak wygląd spojówek. Jeżeli mają stosunkowo normalny wygląd i kolor, to przypuszczalnie nie doszło do wstrząsu krążeniowego. Źle rokuje zmiana koloru spojówek na ciemnoceglasto- czerwony lub brunatno- żółty.
Badanie akcji serca i stanu układu krążenia
Zaburzenia w układzie krążenia, takie jak przyspieszenie pracy serca, wzrost liczby tętna, niekorzystna jakość tętna, a w cięższych stanach objawy wstrząsu. Ponad to ostre rozszerzenie żołądka, zamknięcie światła jelita, wzdęcie jelit.
Bez znajomości częstotliwości i charakteru tętna nie można dokonać właściwej oceny stanu klinicznego zwierzęcia. Fizjologicznie częstość tętna u koni wynosi 28-38 uderzeń/ minutę, zależnie od rasy, płci, wieku. Tętno liczy się przez osłuchiwanie serca lub omacywanie jednej z następujących tętnic obwodowych : tętnicy twarzowej, tętnicy szczękowej zewnętrznej, tętnicy poprzecznej twarzy, tętnicy śródręcza, ogonowej. Częstość tętna jest normalna, gdy nie przekracza 56 uderzeń/ minutę. Niepokojąca jest wysokość tętna 60-80/ minutę, zwłaszcza gdy nie zmienia się ono po zastosowaniu środków przeciwbólowych. Jednocześnie ze wzrostem liczby tętna i pogorszeniem się jego jakości należy brać pod uwagę przeprowadzenie operacji, czy eutanazji. Tętno powyżej 80/ minutę jest zwiastunem zejścia śmiertelnego, zwłaszcza, jeżeli zwierzę jest słabe.
Badanie płuc i oddechu
Badanie rektalne jest kluczowe do ustalenia sposobu leczenia, pomięcie tej czynności jest poważnym błędem. Oceniane jest głównie położenie poszczególnych części jelit i ich wypełnienie. Przy prowadzeniu długotrwałego leczenia badanie rektalne powtarza się kilkakrotnie w odstępach około godziny w celu kontroli wyników leczenia.
W czasie rozwoju wstrząsu krążeniowego, toksemii i szoku, zmienia się charakter oddychania. Przy wzdęciu jelit, rozszerzeniu żołądka zapaleniu otrzewnej, oddech jest znacznie przyspieszony, płytki. Następnie zaznacza się duszność z typem oddechu żebrowego. W kwasicy metabolicznej, w ostrych stanach niedrożności, oddech ulega znacznemu przyśpieszeniu, zaznacza się oddech policzkowy i zianie odbytem (oddech odbytowy).
Ustalenie ciepłoty wewnętrznej ciała
Fizjologiczna temperatura wewnętrzna mierzona w prostnicy wynosi 37,5C- 38,5C. Jej podwyższenie może świadczyć o zakaźnej przyczynie morzyska i jest przeciwwskazaniem do zabiegu chirurgicznego. Obniżenie ciepłoty sugeruje wstrząs. Niska temperatura obwodowych części ciała (zimne uszy, kończyny) jest zawsze wyznacznikiem niewydolności układu naczyniowego skutkującego niedokrwieniem tkanek.
Osłuchiwanie jamy brzusznej
Badanie brzucha powinno być wykonane z obu stron za łukiem żebrowym, w górnej i dolnej części powłok brzusznych. Po prawej stronie dogrzbietowo, słyszane są szmery pochodzące od głowy jelita ślepego, dobrzusznie słychać trzon jelita ślepego i okrężnicę. W lewej grzbietowej części słychać szmery jelit cienkich. Jeżeli nie słychać perystaltyki i zjawisko to występuję również po podaniu leków, należy niezwłocznie konia przewieźć do kliniki.
Wprowadzanie zgłębnika nosowo- żołądkowego
Założenie sondy umożliwia ocenę jakości treści żołądka i stopień jego wypełnienia. Zapobiega to również groźnym powikłaniom, takim jak pękniecie żołądka, ścian jelit, wtórnego przemieszczenia jelit, pozwala na usunięcie gazów, zmniejszenie bólów morzyskowych. Ilość refluksu (płyn o pH 6-7) ponad normę to ok. 8-10 litrów, przy zapaleniu żołądka i jelit cienkich może tej treści być znacznie więcej, bo ponad 10 litrów, a nawet do 20 litrów.
Badanie przez prostnice
Badanie rektalne jest kluczowe do ustalenia sposobu leczenia, pominięcie tej czynności jest poważnym błędem. Oceniane jest głównie położenie poszczególnych części jelit i ich wypełnienie. Przy prowadzeniu długotrwałego leczenia badanie rektalne powtarza się kilkakrotnie w odstępach około godziny w celu kontroli wyników leczenia.
Punkcje diagnostyczne jamy otrzewnej
Badanie to dostarcza wartościowych danych odnośnie postępu procesów patologicznych w jamie brzusznej. Punkcja może upewnić wstępną diagnozę ostrych niedrożności jelit, krwotoków, pęknięć żołądka i jelit, wodobrzusza, skrętów jelit, zapalenia otrzewnej. Również wysięki nowotworowe udaje się ustalić poprzez punkcję i za pomocą badań laboratoryjnych tych płynów postawić dokładną diagnozę. Punkcji nie stosuje się w przypadku jelit cienkich. Nakłucie jelit grubych przeprowadza się przez prostnicę w celu upuszczenia nagromadzonych gazów, które powodują ucisk pozostałych części przewodu pokarmowego, trudności z oddychaniem.
Ewentualne badanie ultrasonograficzne i rentgenowskie
Badania te wykorzystywane są w schorzeniach kolkowych wówczas, gdy innymi metodami nieinwazyjnymi nie można postawić diagnozy. Szczególną rolę odgrywają przy badaniach małych koni, źrebiąt, gdzie badanie rektalne nie może być wykonane. Badanie ultrasonograficzne umożliwia obserwacje takich narządów jak nerki, pęcherz moczowy, wątroba, śledziona. Lekarz jest w stanie wychwycić zmiany w jelitach, takie jak przemieszczenie się jelit, obrzęk, wypochwienie, wypełnienie płynną treścią, gazami, nagromadzenie płynu w jamie otrzewnej, kamienie jelitowe, piachu w jelitach.
Postępowanie diagnostyczno- lecznicze
Właściwe postępowanie przeciwbólowe odgrywa ważną rolę w leczeniu chorób układu pokarmowego u koni. Wybór stosownego leku łagodzącego ból może wywrzeć skutek na przyspieszenie procesu leczenia i końcowy rezultat leczniczy. Zniesienie bólu jest ważne zarazem dla samego zwierzęcia jak i dla właściciela. Wystąpienie silnego bólu może być przyczyną samookaleczenia konia, jak i również osób przebywających w jego otoczeniu. Wobec tego zniesienie bólu ułatwia bezpieczne zbadanie konia i zwiększa efektywność terapii. Należy jednak pamiętać, że nie można pomylić uspokojenia się konia, w związku z wystąpieniem stanu indolencji, czyli otępienia, jako rezultatu przeciwbólowego spowodowanego ewentualnym podaniem leku analgetycznego. W tym stanie koń może być w rozwiniętym wstrząsie.
Celowe próby laboratoryjne, ocena i interpretacja wyników
Obecnie coraz szerzej dostępne są przenośne aparaty hematologiczne, a podstawowe parametry badania krwi mogą ukierunkować plan działania lekarza pierwszego kontaktu. W podjęciu decyzji o sposobie dalszego leczenia morzysk brane są pod uwagę: wartość hematokrytu (Ht- fizjologicznie wynosi 0,32-0,4 L/L), stężenie białka całkowitego w surowicy (5,5-7 g/dl) i pH krwi żylnej (7,4-7,3). Przy wymienionych wartościach parametrów, leczenie zachowawcze może okazać się skuteczne. Przy pierwszej iniekcji dożylnej należy zwrócić uwagę na barwę oraz gęstość krwi wypływającej z kaniuli. W ostrych niedrożnościach krew ma barwę ciemnoczerwoną, a w stanie hipowolemii jest wyraźnie zagęszczona.
W razie potrzeby, przy niejednoznacznej diagnozie i pogarszaniu się stanu ogólnego, laparotomia diagnostyczno- lecznicza
Zabieg ten podejmuje się wtedy, gdy badaniem klinicznym wymienionym w pozostałych badaniach nie udało się ustalić dokładnej diagnozy, a stosowane zabiegi lecznicze nie dają pozytywnego efektu. W podjęciu decyzji o wykonaniu zabiegu operacyjnego ma znaczenie czas, gdy stan ogólny ustalany w czasie kilkugodzinnej obserwacji ulega ciągłemu pogorszeniu. Dłuższe zwlekanie z decyzją o zastosowaniu leczenia może spowodować to, że zmiany w zakresie układu sercowo-naczyniowego, narządów wewnętrznych i otrzewnej staną się nie odwracalne. Kolkami morzyskami kwalifikującymi się do zabiegu laparotomii są:
-skręt żołądka
-Przemieszczenie jelit przez otwór w przerwanej krezce jelita lub przez otwór sieciowy, przepuklina przeponowa
-Skręt jelita lub przemieszczenie, często okrężnicy dobrzusznej lewej
-Zapalenie jelita cienkiego przez uszypułowany tłuszczak
-Skręt jelita wokół krezki
-Ropień w świetlne jelita
-Nowotwór, najczęściej limfatyczny
-Ciało obce w świetle jelita cienkiego, zazwyczaj gwóźdź lub kawałek drutu
-Ropnie krezki
-Zapiaszczenie jelit
-Podśluzówkowy krwiak okrężnicy
-Zarobaczenie, głównie inwazją pasożytów Strongylus sp. Powoduje częściową lub całkowitą niedrożność tętnicy (tętniak), inwazja np. larw gza końskiego Gastrophilus może być przyczyną zatkania światła jelit, co powoduje morzyska.
Należy jednak wziąć pod uwagę, że podczas występowania ostrych bólów jelitowych należy zmienić kolejność badania. Po pierwsze przeprowadza się badanie układu krążenia, w razie czego bada się pobieżnie przewód pokarmowy. Pozostałe czynności wykonuje się po iniekcji dożylnej leków spasmo-analgetycznych, które usuwają niepokój bólowy, ułatwione jest przeprowadzenie dalszych czynności diagnostycznych. Gdy lekarz weterynarii ma do czynienia z ostrym rozszerzeniem żołądka i wzdęciem jelit, pierwszą czynnością będzie wprowadzenie zgłębnika nosowo-żołądkowego lub punkcja jelit przez powłoki brzuszne i podanie leków przeciwbólowych. Dużo zależy od lekarza weterynarii, który musi trafnie podjąć decyzję, który zabieg wykona w pierwszej kolejności, a który uratuje życie zwierzęcia poprzez zapobiegnięcie pęknięciu żołądka lub jelit.
Polecane produkty
Popularne teraz
Bieganie z psem
Czy Twój zwierzak jest bezpieczny?
Kryptosporydioza psów i kotów
Bestialstwo na Podlasiu
Jak przekonać kota do picia wody?
