Glistnica - toksokaroza

Jest to choroba należąca do grupy robaczyc, stosunkowo częsta u zwierząt. Nie należy jej utożsamiać ze schorzeniem wywołanym przez glistę ludzką (Ascaris lumbricoides), chociaż przebieg i etymologia są podobne. Różne są natomiast pasożyty odpowiedzialne za wystąpienie dolegliwości - nas interesuje glista psia (Toxocara canis) i kocia (Toxocara cati), których obecność w organizmie czworonoga grozi zarażeniem człowieka. Od łacińskiej nazwy nicienia wywodzi się inne miano choroby - toksokaroza.

Odsetek zakażenia (prewalencja) glistą w przypadku szczeniąt do 3 mies. życia wynosi w Polsce aż 60%. Z wiekiem znacznie spada, osiągając niewiele ponad 5 % u zwierząt, które ukończyły rok. Dojrzały pasożyt stacjonuje w jelicie cienkim. Równie mocno narażone są na jego występowanie kocięta, jednak w przeciwieństwie do młodych psów nie mogą się zarazić od matki w czasie życia płodowego. Po urodzeniu natomiast, zarówno koty jak i psy maja takie same szanse na zarażenie się larwami znajdującymi się w mleku matki bądź tez na absorbcję jaj z zewnątrz. U zwierząt małych,nieodpornych pasożyt (w postaci larwalnej) wędruje z krwią z jelita cienkiego przez wątrobę i serce do płuc, skąd przez oskrzela trafia do gardzieli. Tam odkrztuszany i połykany znów ląduje w jelicie cienkim, gdzie dojrzewa i osiąga swą ostateczną postać - zdolną do składania jaj glistę. U zwierząt dorosłych larwy inwazyjne zazwyczaj nie przedostają się do płuc, ale razem z krwią wędrują do różnych narządów.

Dojrzała samica glisty składa kilkadziesiąt tysięcy jaj dziennie. Przez kał zwierzęcia trafiają one do środowiska zewnętrznego. Okres pomiędzy inwazją a wydalaniem jaj trwa od 3 do 8 tygodni (zależnie od sposobu zarażenia i gatunku zwierzęcia). W sprzyjających warunkach atmosferycznych ( ok 20 st.Celsjusza) w przeciągu kilku tygodni z jaj rozwijają się inwazyjne larwy. Są one bardo odporne, mogą przetrwać nawet kilka lat. Z miejsca, w którym zostały wydalone są przenoszone na sierści zwierząt i na podeszwach butów, obszar ich występowania (z jednej defekacji) może być więc bardzo rozległy. Mamy więc dużą szansę na to, że podczas spaceru w parku czy w lesie (żywicielem glisty jest także lis) nieświadomie wejdziemy w kontakt z jajami tego pasożyta.

Objawy u człowieka

Postać uogólniona (zespół larwy wędrującej trzewnej) - pogorszenie samopoczucia, brak apetytu, gorączka, ból brzucha, zmniejszająca się masa ciała, powiększona wątroba. Wystąpić mogą silne objawy alergiczne (spowodowane wędrówką larw w ustroju), takie jak wysypki skórne, obrzęki ciała i dróg oddechowych. Zdarza się zapalenie spojówek. W bardziej zaawansowanym stadium dojść może do zapalenia płuc (nacieki Lofflera) i mięśnia sercowego oraz do astmy.

Postać oczna (zespół larwy wędrującej ocznej) dotyczy w większości przypadków dzieci i osób starszych. Towarzyszą jej zaburzenia widzenia, może pojawić się bielmo lub zez. Czasem następuje całkowita utrata wzroku. Zazwyczaj atakowane jest jedno oko, rzadziej dwa.

Postać mózgowa najczęściej występują u dzieci. Do objawów należą rozdrażnienie, nadpobudliwość, zaburzenia snu. W cięższych przypadkach dochodzi do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgowia. Nie wyklucza się występowania porażeń i niedowładów.

Występuje również postać bezobjawowa - wówczas jedyną sugestią choroby jest potwierdzona badaniem krwi eozynofilia (zwiększona ilość specyficznej odmiany białych krwinek).

Diagnoza i leczenie

Diagnoza stawiana jest często po przypadkowym znalezieniu glisty w kale. Wykonuje się badania laboratoryjne pobranej próbki (kilku próbek). W przypadku dolegliwości płucnych rozpoznanie następuje po analizie zdjęcia radiologicznego. Leczenie trwa długo i nie należy do łatwych, nie zawsze też przynosi oczekiwane efekty. W przypadku np. postaci ocznej, powodzenie wyleczenia zależy od czasu trwania choroby. W walce z toksokarozą stosuje się leki przeciwpasożytnicze.

Zapobieganie

Podstawę programu profilaktycznego stanowi cykliczne odrobaczanie zwierząt domowych. U bardzo młodych osobników - ze względu na wysokie ryzyko zarażenia od matki - stosuje się je bez uprzedniej analizy kału. Bardzo istotne jest utrzymywanie higieny zwierzęcia i jego otoczenia, a także własnej. Jaja glist są bardzo lepkie i występują praktycznie wszędzie (trawniki, piaskownice). Nawyk tarzania się psów dodatkowo zwiększa ryzyko przyniesienia ich do domu. Istnieje także możliwość zarażenia się zwierzęcia poprzez spożycie zakażonego mięsa (np. z niepewnego źródła lub padliny).

Dzieci, wchodzące w bardziej organoleptyczny kontakt z zarówno z otoczeniem jak i ze zwierzętami, są szczególnie narażone na zarażenie pasożytami. Ważnym jest, aby kształtować w dziecku nawyk częstego mycia rąk. Niestety, nawet skuteczna edukacja najmłodszych nie przyniesie oczekiwanych skutków, jeśli nie będzie szła w parze z innymi działaniami. Do takich należy uświadamianie właścicielom czworonogów obowiązku sprzątania odchodów swoich podopiecznych - są one bowiem głównym źródłem zarażenia toksokarozą. Ten i inne aspekty związane z tematem odzwierzęcych zanieczyszczeń poruszają na swojej stronie internetowej twórcy akcji "kupa nie gryzie". Lektura jej zawartości niewątpliwie działa na wyobraźnię.
Nie bez znaczenia w statystyce występowania choroby jest także nawyk tzw. geofagii (spożywanie ziemi, piasku) nierzadki u małych dzieci. Zagrożenie stanowić może także całowanie ulubionych zwierząt domowych.

Dokładne mycie warzyw i owoców, mycie rąk po wykonywaniu prac ziemnych, kąpanie zwierzęcia, mycie zabawek, wymiana piasku w piaskownicy - to wszystko sprzyja zminimalizowaniu ryzyka absorpcji larw, zmniejszając tym samym niebezpieczeństwo zachorowania. Nie zapominajmy, że zawsze łatwiej jest zapobiegać niż leczyć.