Knemidokoptoza ptaków

Knemidokoptoza ptaków

Knemidokoptoza to choroba wywoływana przez roztocza Knemidocoptes spp. należące do rodzaju Arachnida. Z powodu lokalizacji objawów klinicznych znana jest również pod nazwą wapienna nóżka, scaly leg lub scaly face (co w dosłownym tłumaczeniu oznacza łuszczącą się nogę/twarz), świerzb nóg. Choroba występuje u wielu ptasich rodzin, a szczególnie u ptaków grzebiących, wróblowatych oraz papugowatych. Po raz pierwszy została opisana u papużek falistych.

Knemidocoptes spp. to roztocza oportunistyczne, bytujące wyłącznie na ptakach i odbywające na nich cały cykl życiowy. Pasożyty najczęściej atakują nieopierzone części skóry, drążąc kanały, mogą również pasożytować w piórach u podstawy dudki. Pisklęta dostają roztocza „w prezencie” od rodziców, jednak inwazja taka jest zazwyczaj bezobjawowa. Postać kliniczną choroby zdecydowanie częściej stwierdza się u starszych ptaków oraz przy wystąpieniu czynników predysponujących, takich jak spadek odporności (stres, osłabienie spowodowane inną chorobą, złe warunki środowiskowe etc.).

Do zarażenia dochodzi przede wszystkim drogą bezpośrednią, a więc poprzez bliski kontakt ptaków. Pośrednie drogi przenoszenia (np. kontakt z zanieczyszczoną pasza lub ocierania dzioba o żerdki) są możliwe, jednak należą do rzadkości.

Pod względem lokalizacji objawów klinicznych, chorobę możemy podzielić na trzy podgrupy:

1. Świerzb kończyn i części twarzowej głowy - zgodnie z nazwą , pierwotne zmiany dotyczą zarówno nóg jak i głowy i wywoływane są najczęściej przez następujące gatunki:

• Knemidocoptes pilae (pasożytuje głównie u papug);
• Knemidocoptes mutans (drób, ptaki drapieżne);
• Procnemidocoptes janssensi (stwierdzony u nierozłączek).

2. Świerzb kończyn – nogi ptaków atakowane są przez:

• Knemidocoptes jamaicensis (ptaki wróblowate, przede wszystkim kanarki, amadyny i gwarki);
• Knemidocoptes intermedius (ptaki z Australii i Wielkiej Brytanii, np. lirogon, kurawonga).

3. roztocza piór – tutaj pierwotnie namnażają się:

• Knemidocpotes gallinae (gołębie, bażanty, kury);
• Knemidocopotes laevis (gołębie);
• Neocnemidocoptes gallinae (gołębie, bażanty, gęsi, kury).

Objawy kliniczne

Stopień nasilenia objawów zależy od stopnia inwazji, gatunku ptaka oraz jego statusu immunologicznego, a także od zaistnienia czynników predysponujących.

• Świąd od miernego do bardzo intensywnego, doprowadzającego do samouszkodzeń (w odróżnieniu od ssaków, u ptaków w przebiegu inwazji świerzbowcowych rzadko obserwuje się silny świąd).
• Białawy, szary, brązowy rozrost naskórka w postaci strupowatych zmian na nogach, dziobie, powiekach, wokół kloaki.
• Zniekształcenie dzioba, palców.
• Rogi skórne na części twarzowej głowy.
• Zasychający, twardniejący wysięk, który może doprowadzać do niedrożności nozdrzy i/lub utrudnia zginanie kończyn w stawach.
• Kulawizny.
• Strupy na podeszwowej powierzchni stóp.
• Problemy z utrzymaniem się na żerdkach.
• Martwica kończyn (szczególnie u ptaków obrączkowanych).
• Obrzęk opuszek palcowych.
• Utrata piór wokół szyi, grzebienia mostka, dolnej części brzucha i na grzbiecie.

Rozpoznanie opiera się na analizie objawów klinicznych oraz identyfikacji roztoczy w badaniu mikroskopowym zeskrobiny skórnej. Brak stwierdzenia pasożytów w takim badaniu, nie wyklucza choroby i wtedy za potwierdzenie rozpoznania można uznać pozytywną reakcję na leczenie.

Leczeniu oraz kwarantannie powinny zostać poddane wszystkie ptaki z objawami klinicznymi oraz te, które miały z nimi kontakt. Obecnie na rynku istnieje szereg środków przeciwpasożytniczych mniej lub bardziej skutecznych, jednak lekiem z wyboru pozostaje znana od dawna iwermektyna w postaci doustnej, miejscowej lub iniekcyjnej. Jako leczenie wspomagające stosuje się dodatek witaminy A, antybiotyki, leki przeciwzapalne oraz w celu usunięcia zaschniętych strupów środki zmiękczające.
Aby zapobiec rozprzestrzenianiu się inwazji, należy odkazić środowisko bytowania ptaków (klatki, żerdki, karmidła, poidła). Ponieważ knemidokoptoza zazwyczaj występuje wtórnie do innej choroby, rozsądne wydaje się być przeprowadzenie dokładnego, pełnego badania klinicznego ptaków w celu wykrycia choroby podstawowej i jej zwalczania. Nie należy zapominać o kwarantannie nowo zakupionych ptaków oraz tych powracających z wystaw.