Co jest kastracją a co sterylizacją

Potocznie przyjmuje się, że sterylizacja jest to zabieg polegający na usunięciu jajników lub jajników i macicy, natomiast kastracja to usunięcie jąder u samców. Choć większość lekarzy z wygody używa tego popularnego podziału, warto jednak wyjaśnić prawidłowe medyczne znaczenie tych pojęć, aby uniknąć rozbieżności w rozumieniu przedmiotu postępowania leczniczego.

Co jest kastracją a co sterylizacją

Potocznie przyjmuje się, że sterylizacja jest to zabieg polegający na usunięciu jajników lub jajników i macicy, natomiast kastracja to usunięcie jąder u samców. Choć większość lekarzy z wygody używa tego popularnego podziału, warto jednak wyjaśnić prawidłowe medyczne znaczenie tych pojęć, aby uniknąć rozbieżności w rozumieniu przedmiotu postępowania leczniczego.

Sterylizacja

sterylizacja to czasowe, a więc odwracalne ubezpłodnienie.

Sterylizacja farmakologiczna

sterylizacja farmakologiczna polega na podawaniu środków farmakologicznych przeznaczonych dla danego gatunku. Antykoncepcja hormonalna stosowana u samic daje właścicielowi możliwość podjęcia decyzji, w którym momencie chce dopuścić zwierzę do rozrodu. Może jednak powodować poważne, ujemne skutki dla zdrowia, np. zapalenie błony śluzowej macicy, nowotwór gruczołu mlekowego czy przedsionka pochwy. Hormonami dopuszczonymi do stosowania w naszym kraju są proligestone, octan medroksyprogesteronu oraz megestrol. Stosuje się je ściśle według zaleceń producenta. Proligestone (Covinan, Delvosterone) jest progestagenem o najmniejszym zagrożeniu działań ubocznych. Jest obecnie dostępny jako lek dla suk. Bezpieczeństwo zależy od momentu podania. Najbezpieczniej podawać lek w okresie spokoju płciowego (anoestrus), czyli 2,5 - 3 miesiące po cieczce lub 1 miesiąc przed cieczką, potem powtarza się go po 3 i 4 miesiącach, a następnie stosuje się go co 5 miesięcy. Octan medroksyprogesteronu (Depo-Promone, Promon-Vet i inne) u suk może być stosowany w formie iniekcyjnej (długodziałającej). Preparat podaje się na 2 miesiące przed spodziewaną cieczką (3 miesiące po ostatniej cieczce). Postać doustną (tabletki) można stosować u kotek. Zaleca się podawanie leku 1 raz w tygodniu. Przy rozpoczęciu podawania w trakcie rui, tabletki podaje się przez kilka dni codziennie, a następnie raz w tygodniu. Megestrol (Pill-kan) ze względu na dużą liczbę powikłań raczej nie jest zalecany.
Obecnie na polskim rynku istnieje również możliwość sterylizacji farmakologicznej samców. Metoda ta polega na wstrzyknięciu pod skórę specjalnego implantu zawierającego octan desloreliny. Bezpłodność rozpoczyna się w ciągu 6 tygodni od iniekcji i utrzymuje się pół roku. Z uwagi na odwracalność metody jest to dobre rozwiązanie dla właścicieli obawiających się drastycznych zmian zachowania u psa po kastracji. Dzięki temu można rozwiać wszelkie wątpliwości przed właściwym zabiegiem kastracji. Jeżeli chcemy utrzymać bezpłodność, implant należy aplikować co 6 miesięcy. Metoda ta może być stosowana u psów tylko po osiągnięciu przez nie dojrzałości płciowej. Niestety nie daje ona stu procentowej gwarancji bezpłodności.

Sterylizacja chirurgiczna

sterylizacja chirurgiczna to zabieg polegający na przecięciu i podwiązaniu jajowodów/nasieniowodów bez usuwania gonad i przydatków. U samic praktycznie nie wpływa na czynność hormonalną jajników, powoduje jednak, że poddana takiemu zabiegowi samica nie może zajść w ciążę (jajowód jest niedrożny, więc komórka jajowa nie ma szans dostać się do macicy, a tym samym zostać zapłodniona). Metoda ta stosowana jest w medycynie ludzkiej w stosunku do kobiet, które z różnych powodów nie powinny mieć dzieci. W medycynie weterynaryjnej raczej nie stosowana ponieważ nie daje ona takiego efektu, jakiego oczekuje właściciel. Nie chodzi bowiem tylko o to, aby suka nie zaszła w ciążę. Ważne jest, aby samica przestała być hormonalnie aktywna. W przypadku tego typu sterylizacji pozostaje problem zachowań związanych z występowaniem cyklu płciowego. Dużą wadą tej metody jest to, iż nie gwarantuje ona niepłodności, ponieważ podwiązanie jajowodu może się rozluźnić, zaś przecięte strzępki mogą wyłapać jajo po owulacji i suka sterylizowana może zajść w ciążę. Przedstawione informacje dotyczą głównie samic, ale u samców wygląda to analogicznie (przy czym jądra i nasieniowody są łatwiej dostępne).

Kastracja

Kastracja to chirurgiczne usunięcie jajników (ovariectomia) lub jajników i macicy (ovariohysterectomia s. panhysterectomia) u samic lub usunięcie jąder (castratio s. orchiectomia) u samców, a wiec jest to ubezpłodnienie nieodwracalne, bez zachowania czynności hormonalnej gruczołów płciowych. Kastracja w odpowiednim wieku zmniejsza lub całkowicie niweluje ryzyko wystąpienia różnych schorzeń układu rozrodczego, jest to w 100% skuteczna metoda antykoncepcji. Zwierzęta wracają do zdrowia w ciągu kilku dni po zabiegu. Zabieg może zostać wykonany ze wskazań medycznych (np. torbiele jajnikowe, nowotwory jąder) lub na tzw. życzenie właściciela (kastracja zdrowego zwierzęcia w celu zapobiegania chorobom i łatwiejszego utrzymania). Jedna ze szkół dotyczących kastracji mówi o tym, że im wcześniej tym lepiej, ponieważ kastracja przed pierwszą cieczką/rujką zapobiega w znacznym stopniu powstawaniu nowotworów listwy mlecznej, natomiast z każdym kolejnym cyklem płciowym procentowy poziom tej ochrony się zmniejsza. Są też przeciwnicy wczesnej kastracji, którzy uważają, że najlepiej kastrować zwierzę po osiągnięciu przez nie dojrzałości płciowej. Pierwsza cieczka (ruja) u suki pojawia się w wieku 6-14 miesięcy, choć okres ten, w przypadku większych ras, może się wydłużyć. Kolejne ruje pojawiają się co 4-12 miesięcy, jednak najczęściej co 6 miesięcy. Jeśli nie zdecydujemy się na kastrację przed pierwszą cieczką, zabieg powinno wykonać się w okresie spokoju płciowego, czyli na 2,5 – 3 miesiące po cieczce. W przypadku kotek pierwszy cykl rujowy, pojawia się między 5 a 12 miesiącem życia. Zależy to od rasy, pory roku, oraz kondycji fizycznej osobnika. Kastrację wykonuje się zazwyczaj w 5-6 miesiącu życia. Zabieg ten można wykonać również we wcześniejszym wieku, co jest bardzo popularne w Stanach Zjednoczonych (wczesna kastracja wykonana w wieku 6-12 tygodni). Jeśli nie przed pierwszą rujką, najlepiej wykonać zabieg w okresie międzyrujowym, jednak z uwagi na nieco inny cykl płciowy niż u suk, uciążliwe dla właścicieli objawy rujowe oraz problem ze schwytaniem „wolno żyjącej” kotki w odpowiednim czasie, możliwe jest wykonanie zabiegu w okresie rujki. Nie wszyscy lekarze podzielają tę opinię i przed zabiegiem zalecają podanie antykoncepcji hormonalnej w celu przerwania rujki, a tym samym zmniejszenia przekrwienia narządu rodnego, które to przekrwienie może być uciążliwe dla operującego i stwarzać potencjalne ryzyko nadmiernego krwawienia. W przypadku samców termin zabiegu jest bez znaczenia, gdyż gotowość płciowa utrzymuje się cały rok. Pozostaje tylko decyzja o kastracji przed osiągnięciem dojrzałości płciowej (najczęściej w 5-8 miesiącu życia) czy w późniejszym wieku.

Niezależnie od tego, jaką metodę ubezpłodnienia wybierzemy, najważniejszą sprawą jest to, aby nie nadawać swojemu pupilowi w tej kwestii cech ludzkich i rozważyć wszelkie wady i zalety dostępnych metod pod kątem dobrostanu zwierząt.

Zapraszamy do lektury artykułu: Kastracja i sterylizacja

data publikacji artykułu: 2014-08-10

Popularne teraz

Komentarze